Leeuwarder Courant 29 - 09 -1987
Oud - Leeuwarder filmde: ‘Geschonden Herinnering’
Treffende korte film over joodse bejaarde in Herinneringscentrum
Treffende korte film over joodse bejaarde in Herinneringscentrum
Westerbork-Hooghalen
door Symen Kingma “De mensen denken, dat je zulke dingen zomaar verzint, maar de werkelijkheid is vaak nog erger. Er is niets bedacht in deze film, ik bedoel: er is een scenario geschreven, dat gebaseerd is op feiten” Piet van Kuiken praat met overtuiging over een korte film, die hem plotseling bekend heeft gemaakt omdat er een delicaat onderwerp wordt aangesneden, en vooral omdat deze amateurfilmer samen met zijn vrouw Sjoukje de juiste toonzetting wist te treffen. Van Kuiken is een oud-Leeuwarder, die nu in Groningen woont. De film die het echtpaar heeft gemaakt, is te zien in het Herinneringscentrum van Kamp Westerbork. Van daaruit zijn in de tweede wereldoorlog tienduizenden joodse Nederlanders naar de vernietigings-kampen in Polen, Oostenrijk en Duitsland afgevoerd. Piet en Sjoukje van Kuiken zijn gedreven amateurfilmers, die hun werk ook insturen voor beoordeling op smalfilmfestivals. Met hun dertien minuten durende film over het Kamp Westerbork maakten zij diepe indruk. Ze wonnen er ook prijzen mee. |
Van Kuiken speelt zelf de hoofdfiguur in de film, als een bejaarde hedendaagse jood die z’n laatste jaren in een rolstoel slijt in een rooms-katholiek bejaardencentrum. Op zekere dag vindt hij thuis in de brievenbus een plakkaat met een hakenkruis en het advies: hang eerst dit maar op en daarna jezelf. Hij krijgt ook een brief van een andere jood, net als hij overlevende van de Holocaust. De brief bemoedigt hem en de schrijver dringt er hij hem op aan, toch eens naar Westerbork te gaan om zo mogelijk met z’n herinneringen in het reine te komen. De brief is ondertekend door Aaron Veterman uit Leeuwarden. De filmers laten de oude man eerst langs de graffiti rijden op de muren van de (Groningse) binnenstad, leuzen prediken de haat en de afkeer van de ene politieke groep voor de andere.
Met moeite wordt de man met de rolstoel op het station in de trein gehesen. Het is een comfortabele trein, heel wat anders dan de goederenwagons waar mee de gedoemden destijds naar het oosten werden vervoerd. Maar als de passagierstrein snelheid vermeerderend, nog op het rangeerterrein rijdt, flitsen de goederentreinen voor de ogen van de jood langs. De herinnering is nog zo levend als had de verschrikking pas gisteren plaats gevonden. De camera vindt de man terug in de haast onwezenlijke stilte van de bossen tussen hooghalen en Westerbork, daar waar het allemaal is gebeurd.
Het sterkste onderdeel van de film der Van Kuikens is het gevoel van volslagen eenzaamheid waarin de oude man verkeerd en dat zich aan de kijker meedeelt. Foto’s in zwartwit duiden op de families, die nooit meer zijn teruggekeerd. Welke zijn de herinneringen op die dramatische foto’s? Mannen die met elkaar de slechte situatie bespreken, waarin ze verkeren. Een meisje dat touwtje springt, onbewust van de voornemens van de nazi-vijand.
Piet van Kuiken (66) is oud genoeg om zich de feiten van de tweede wereldoorlog te kunnen herinneren. Als we erop door vragen komen er bij hem herinneringen boven, die onbewust - zegt Piet van Kuiken zelf – wellicht de aanleiding zijn geweest tot het maken van deze ‘Geschonden Herinnering. Er speelde inderdaad vaak een joods meisje voor het huis van mijn ouders in de Leeuwarder Swammerdamstraat, vertelde hij. En op zekere dag kwam ze niet meer terug.
Op de muziekband bij de film staan in hoofdzaak gedeelten uit Edvard Griegs ‘Herzwunden’. Tweemaal begeleiden de eerste maten van Beethovens vijfde symfonie - de noodlotssymfonie - de beelden. De filmers hebben de film ‘gesneden’ op de muziek. Achteraf beschouwen ze de waardering voor de technische kant van ‘Geschonden Herinnering’ maar als bijzaak, net als de kritiek op bijvoorbeeld de manier, waarop de oude man zich in de rolstoel voortbeweegt.
De strekking van de film was de belangrijkste drijfveer van de makers. Piet van Kuiken onderkent, zegt hij, een onderstroom in de maatschappij van vandaag, die naar hij vreest opnieuw tot misdaden tegen de mensheid kan leiden. De film is naar het Herinnerings-centrum in het Drentse land gebracht als een waarschuwing, die in haar eenvoud aangrijpend is. Door Symen Kingma - Leeuwarder Courant 29-09-1987
Met moeite wordt de man met de rolstoel op het station in de trein gehesen. Het is een comfortabele trein, heel wat anders dan de goederenwagons waar mee de gedoemden destijds naar het oosten werden vervoerd. Maar als de passagierstrein snelheid vermeerderend, nog op het rangeerterrein rijdt, flitsen de goederentreinen voor de ogen van de jood langs. De herinnering is nog zo levend als had de verschrikking pas gisteren plaats gevonden. De camera vindt de man terug in de haast onwezenlijke stilte van de bossen tussen hooghalen en Westerbork, daar waar het allemaal is gebeurd.
Het sterkste onderdeel van de film der Van Kuikens is het gevoel van volslagen eenzaamheid waarin de oude man verkeerd en dat zich aan de kijker meedeelt. Foto’s in zwartwit duiden op de families, die nooit meer zijn teruggekeerd. Welke zijn de herinneringen op die dramatische foto’s? Mannen die met elkaar de slechte situatie bespreken, waarin ze verkeren. Een meisje dat touwtje springt, onbewust van de voornemens van de nazi-vijand.
Piet van Kuiken (66) is oud genoeg om zich de feiten van de tweede wereldoorlog te kunnen herinneren. Als we erop door vragen komen er bij hem herinneringen boven, die onbewust - zegt Piet van Kuiken zelf – wellicht de aanleiding zijn geweest tot het maken van deze ‘Geschonden Herinnering. Er speelde inderdaad vaak een joods meisje voor het huis van mijn ouders in de Leeuwarder Swammerdamstraat, vertelde hij. En op zekere dag kwam ze niet meer terug.
Op de muziekband bij de film staan in hoofdzaak gedeelten uit Edvard Griegs ‘Herzwunden’. Tweemaal begeleiden de eerste maten van Beethovens vijfde symfonie - de noodlotssymfonie - de beelden. De filmers hebben de film ‘gesneden’ op de muziek. Achteraf beschouwen ze de waardering voor de technische kant van ‘Geschonden Herinnering’ maar als bijzaak, net als de kritiek op bijvoorbeeld de manier, waarop de oude man zich in de rolstoel voortbeweegt.
De strekking van de film was de belangrijkste drijfveer van de makers. Piet van Kuiken onderkent, zegt hij, een onderstroom in de maatschappij van vandaag, die naar hij vreest opnieuw tot misdaden tegen de mensheid kan leiden. De film is naar het Herinnerings-centrum in het Drentse land gebracht als een waarschuwing, die in haar eenvoud aangrijpend is. Door Symen Kingma - Leeuwarder Courant 29-09-1987
Hier klikken om te bewerken.